Kilikya Satrapları

Kilikya Satrapları​

Kilikya, günümüz Türkiye kıyılarının güneydoğu kısmı, Ahameniş Pers İmparatorluğunun [MÖ 6.-4. yüzyıllar] bir satraplığı, daha sonra Makedon ve Roma imparatorluklarına dahil edilmiştir. Ksenophon'un araştırması [Anabasis 1.2-4] günümüze ulaşan en ayrıntılı araştırmadır.

Kilikya satraplığından önce bölgede yerli bir hanedan olan Syennesis Hanedanı vardı [Herodotus, 1.28, 1.74 - Xenophon, Cyropaedia 7.4.2, 8.8.6]. Persler tüm Yakındoğu’yu ele geçirdikten sonra, yönetimin tek merkezden idare edilmesinin mümkün olmayacağı düşüncesiyle satraplık sistemini oluşturmuşlardır. Anadolu’da kurulan bu satraplıklardan birisi de kuruluşu yaklaşık 8.000 yıl öncesine dayanan, Hitit Uygarlığı başta olmak üzere köklü bir uygarlık geçmişi olan başkenti Tarsus [ΤΑΡΣΟΣ] olan Kilikya Satraplığı’dır. Satrap ünvanı aynı zamanda MÖ 1. binyılın ilk yarısında Hindistan'ın kuzey ve batı bölgelerine hükmeden bazı Saka şeflerini belirtmek için de kullanılmış bir ünvandır.

Kilikya bölgesinde Satraplardan önce bölgede bulunan Syennesis Hanedanı​

Kilikya'nın kalıtsal kralları, gerçek bir isimden çok bir kraliyet ünvanı olan Syennesis adını taşıyordu. Syennesis, Kilikya'nın yerel Tarsiot hanedanlarının sahip olduğu ünvandı ve bunlardan en az üçü Yakındoğu tarihinde önemli bir yere sahiptir. Kendi başına bağımsız bir hükümdar olan I. Syennesis, MÖ 610 dolaylarında Medyalı Cyaxares ile Lidyalı Alyattes arasında arabuluculuk yapmak için Nebuchadnezzar'a katıldı. II. Syennesis, kızı Maussolos'un oğlu Pixodaros ile evli olan Ahameniş kralı I. Darius'un tebaası olarak görünür. Muhtemelen Herodotos'un I. Xerxes'in filosundaki ast komutanların en seçkinlerinden biri olarak bahsettiği adamla aynı kişidir. Son olarak III. Syennesis, Xenophon'un Anabasis'inde ayrıntılı olarak anlatıldığı gibi Genç Cyrus'un Artaxerxes II'ye karşı isyanına katılmıştır. Cyrus'un isyanı olaylarından sonra bu hanedandan daha fazla bahsedilmemesi, uzun süredir Syennesis'in zorla emekliye ayrıldığı ve onun yerine bir satraplık kurulduğu anlamına geliyordu. Bu hanedanlık MÖ 400'den sonra Pers İmparatorluğu'nun satraplığı haline gelmiştir.

Kilikya Bölgesi Satrapları​

Tiribazos [ΤΡΙΒΑΖΟΣ]

Pharnabazos [ΦΑΡΝΑΒΑΖΟΣ]

Datames [ΔΑΤΑΜΗΣ]

Mazaios [ΜΑΖΑΙΟΣ]

Balakros [ΒΑΛΑΚΡΟΣ]

Büyük İskender'in korumalarından birisi olan Balakros [ΒΑΛΑΚΡΟΣ], Satrap Mazaios'un kısa ömürlü halefi Arsames'in yerine İssos Savaşı'ndan [MÖ 333] sonra Büyük İskender tarafından Kilikya satrabı olarak atandı. Büyük İskender Pers topraklarının derinliklerine doğru ilerlerken, onun atadığı kişiler Küçük Asya'nın güvenliğini sağlamak için geride kaldı. Balakros, Miletos'u geri alarak Antigonos Monopthalmos'a yardım etti. Ancak Balakros daha sonra Pisidya'yı Makedon kontrolü altına almaya çalışırken hayatını kaybetti. [Satrapları farklı bölgelerin satrapları olarak da görebiliriz]

Kilikya Satrapı Tiribazos - ΤΡΙΒΑΖΟΣ​

Tarihçi Ksenophon'a [ΞΕΝΟΦΩΝ- MÖ 431] göre, II. Cyrus'un Cunaxa savaşında [MÖ 401] yenilgiye uğratılmasının ardından Yunanlılar geri çekilirken, o zaman Ermenistan satrabı olan Tiribazos, kendi topraklarından geçerken gizlice onlara saldırmaya hazırlanan Yunanlılara ateşkes teklif etti. Ancak planı geri tepti; Yunanlılar Persleri kaçırıp satrapın çadırını ele geçirmeyi başardılar. Kısa bir süre sonra Tiribazos, satrap Tiraustes'in yerine Lidya'nın satrabı oldu. Kısa süre sonra Spartalı diplomat Antalkidas, Sparta ile Pers İmparatorluğu arasında barışı müzakere etmek ve MÖ 399'da başlayan savaşı sona erdirmek için başkentine geldi. Antialkidas'ın iddiasına ikna olan Tiribozos, Pers kralının izni olmadan yardım etmeyi kabul etmiştir. MÖ 392'de Tiribazos'un yerini Struthas aldı, ancak MÖ 388'de geri döndü. Dönüşünün ardından barış antlaşmasının formüle edilmesinde etkili olmuştur.

386'da Tiribazos ve Orontes, 394'te Spartalıların Knidos'ta yenilgiye uğratılmasına yardım eden paralı asker komutan Salamis'li Evagoras'a karşı savaşmak üzere kral tarafından gönderildi. Kısa süre sonra Orontes, Pers kralına asılsız raporlar göndererek yardımcı komutanına karşı karalama çalışmalarına başladı ve Tiribazos kendisini savunması için geri çağrıldı. Tiribazos'un başarılı savunması sadece beraatiyle sonuçlanmadı, aynı zamanda kendisine kralın kızı Amestris ile evlenme vaadi de verildi. Ancak daha sonra kral teklifini geri çekti ve Tiribazos, Artaxerxes'e suikast düzenleyip yerine oğlu Darius'u getirmek için komplo kurdu. Komplo kısa sürede ortaya çıktı ve Tiribozos suikasta kurban gitti. [Satrapları farklı bölgelerin satrapları olarak da görebiliriz]

Kilikya - Firigya Satrapı Pharnabazos - ΦΑΡΝΑΒΑΖΟΣ​

Frigya'nın kalıtsal Pers satrabı Pharnabazos [ΦΑΡΝΑΒΑΖΟΣ], Peloponnesos Savaşı'nda Sparta'ya Pers askeri ve mali destek sunarak önemli bir rol oynamıştır. MÖ 404'te Atinalılar tarafından sürgüne gönderilen ve kendisine kaçan Alkibiades'i [ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ] öldürttü. Büyük Pers Kralı'nın, aşırı güçlenen Sparta'ya karşı Atina ile ittifak kurmasının ardından, MÖ 395 yılında Pharnabazos'a Pers filosunun başkomutanlığı verilmiştir.

Sparta 399'da eski müttefikine sırtını dönüp Pers topraklarını işgal ettiğinde, Pharnabazos, Atinalı General Konon ve Salamisli Evagoras'ın yardımıyla Pers filosunu organize etti ve Ağustos 394'te kendisinin ve Conon'un komutası altında Knidos'ta bir deniz savaşı yaptı. Fenikeli, Kilikyalı ve Kıbrıslı birliklerden oluşan Pers filosu Spartalıları denizden etkili bir şekilde silip Sparta'nın Ege'deki kısa süreli deniz hakimiyetine son vermiştir [Xenophon Hellenica 4.8.1]. Minnettar Pharnabazos daha sonra Piraeus [Pire Antik Kenti] surlarının yeniden inşasının finansmanına yardım etti. Karada ise Pers İmparatorluğu'nun dağınıklığı nedeniyle savaş devam etmiştir. 387 yılında Büyük Pers Kralı Sparta ile barış yaptığında, Pharnabazos büyük bir onurla komutanlığından kralın kızı Apame ile evlenmek üzere geri çağrıldı.

Sparta'ya karşı uzun süren bir savaşın ardından Pers gücü zayıfladı ve Mısır'ın isyan etmesine ve Pers yönetiminden bağımsızlığını ilan etmesine neden oldu. Perslerin Mısır'ı kurtarmak için art arda yaptığı iki girişim başarısız olmuştur. Mısırlıları ezmek için gönderilen ilk kuvvet, Mısır firavunu tarafından tutulan Yunan paralı askerler tarafından yenilgiye uğratıldı. Pharnabazos daha sonra Mısır'ı yeniden fethetmek için yapılan ikinci seferin komutanlığına atandı ve Mısırlıların paralı askerlerine karşı koymak için tuttuğu Yunan paralı askerlerine ödeme yapmak için Kilikya bölgesi Tarsus antik kentinde muazzam derecede antik sikke darbı yaptırmıştır. Pharnabazos komutusunda MÖ 377'de Persler yeniden saldırıya hazırlandı. Akko'da büyük bir donanma toplayan ve ordusunu Yunan paralı askerleriyle takviye eden Pharnabazos, Mısır'ın başkenti Memfis'i almaya çalıştı. Kendisi ile Yunan komutan İphikrates [ΙΦΙΚΡΑΤΗΣ] arasındaki bir anlaşmazlık, Perslerin Delta'da bataklığa düşmesine neden oldu ve Mısır'ın kurtarılması bir kez daha başarısız oldu. Daha sonra Pharnabazos tarihi kayıtlardan kaybolur.

Strap Pharnabazos tarafından darb edilen antik sikkeler Kilikya-Tarsos [ΤΑΡΣΟΣ], Kyzikos, Lesbos [Midilli Adası] darphanelerinde darb edilmiştir.

@Antik Sikkeler tesekkurler

Kapadokya ve Kilikya Satrapı Datames [Tarkumuwa] - ΔΑΤΑΜΗΣ​

Datames'e ait antik sikkelerin üzerinde adı Aramice harflerle TRKMW [Tarkumuwa] biçiminde yazılmıştır. Babası ve annesi Anadolulu olduğundan Tarhunt Güçlüdür anlamına gelen Tarkumuwa adı Datames'in Pers hizmetine girmeden önce taşıdığı orijinal isim olabilir. Darb edilen antik sikkeler çoğunlukla Tarsus antik kentinde darb edilmiştir.

Datames'in önemi ve ölümünden sonra gelen şöhreti, Romalı tarihçi Nepos'un ona bir biyografi adadığı gerçeğinden açıkça anlaşılmaktadır. Nepos'a göre Datames, kariyerinin başlangıcında Artaxerxes'in saray muhafızlarında görev yaptı ve askeri yeteneklerini ve cesaretini MÖ 385/4'teki Kadusya seferinde göstermiştir. Datames [Tarkumuwa], satrap babası Kamisares'in MÖ 384'te ölümü üzerine Kilikya ve Kapadokya satrabı olmadan önce Pers kralının korumalarının bir üyesi olarak görev yapmıştır. Kariyerinin ilk yıllarında Lidya'da bir isyanı bastırdı, Paflagonya'da anne tarafından kuzeni isyancı vali Thyos'u mağlup etti ve Sinope [Günümüz Sinop] şehrini işgal etmiştir. Bu başarılarından dolayı Pers kralı onu, Karya satrapı Pharnabazos ve Tithraustes ile birlikte Mısır'a karşı ikinci savaşın başına atamıştır.

Mısır'ın yeni bir işgali için askeri hazırlıkların tamamlanmasından önce Artaxerxes, Datames'e, o sırada Kataonia'yı [Kapadokya'nın güneyinde Amanos ve Antitoros Dağları ile çevrili bölge] elinde bulunduran ve kralın otoritesini göz ardı etmeye başlayan Aspis'e boyun eğdirmesini emretti [Nepos, Datames 4.1-2]. Datames'in bu görev için seçilmesi yalnızca Kapadokya satrapı [Diodorus, 15.91.2] ve Mısır seferi için toplanan ordunun başkomutanı olmasıyla açıklanabilir. Datames sadece küçük bir stratejik güçle ilerleyerek Kilikya'ya doğru yola çıktı ve kısa sürede Aspis'i yakalamayı başardı.

Bu arada Datames'in saraydaki düşmanlarının sayısı sürekli artıyordu. Datames, kraliyet mali işler sorumlusu arkadaşı Pandantes tarafından gelişmeler konusunda uyarılmıştı [Nepos, Datames 5.3], daha sonra Fenike bölgesi Ake'de toplanan orduyu Magnesialı Mandrokles'in komutasında bırakmaya ve kendi adamlarıyla Kapadokya'ya dönmeye karar vermiştir [MÖ 368]. Datames, egemenliğini sağlamlaştırmak ve genişletmek için Paflagonya'nın bir kısmını işgal etti [Polyaenus, Strategemata 21.1]. Ayrıca Karadeniz kıyısındaki Sinope'ye de saldırdı ve burayı ele geçirmiş ve Sinope antik kentinde antik sikke darbı yaptırmıştır. Otoritesinden vazgeçmeyi reddeden Datames'in kendisi isyan etti ve neredeyse bağımsız bir yönetici haline geldi. Bu çabasındaki ilk başarısı imparatorluktaki diğer satrapların isyanına yol açtı. Ancak Datames'in başarısı kısa sürdü. Satraplar arasındaki güvensizlik onları işbirliği yapamaz hale getirdi, isyanları dağıldı ve MÖ 362'de Frigya satrabı Ariobarzanes'in oğlu Mithradates Datames'i kişisel bir görüşmeye ikna etti ve onu gizli bir kılıçla bıçaklayarak öldürmüş ve büyük satraplık isyanına fiilen son vermiştir [Diodorus 15.91.7].

Kilikya ve Babil Satrapı Mazaios - ΜΑΖΑΙΟΣ​

Ahameniş Pers İmparatorluğunun son hükümdarı III. Darius'un arkadaşı olan Mazaios/Mazaeus [ΜΑΖΑΙΟΣ], Artaxerxes III, Darius III ve Makedonyalı Büyük İskender'in yönetimi altında uzun bir kariyere sahip olan en yüksek Ahameniş aristokrasisinin üyesiydi [Diod.17.55.1]. Mazaeus'un satraplık antik sikkelerinde adı mzdy [Mazdai olarak okunur] olarak görünür; Sidon'da [Fenike] ise bazen mz olarak kısaltılır. Yunanlılar onun adını ΜΑΖΑΙΟΣ - MAZAIOS olarak yazdılar ve Mazdaios olarak okumuşlardır. Daha sonra zeta harfinin tek ses Z olarak değiştirilmesiyle isim Mazaios ve Latince Mazaeus olmuştur. Mazaios tarihsel kayıtlarda ilk kez Suriye'nin satrapı Belesys ile birlikte Sidon kralı Tennes'in isyanını bastırmak üzere gönderildiğinde ortaya çıkar. Mazaios o dönemde Kilikya'nın satrapıydı [Diod. 16.42.1].

İranlı bir asilzade olan Mazaios'un uzun ve seçkin bir kariyeri vardı. MÖ 361 civarında Kilikya'ya satrap olarak atandı ve Nehrin Ötesi olarak bilinen bölge [Suriye, Lübnan ve İsrail] daha sonra onun topraklarına eklendi. Firavun II. Nektanebo ve Yunan paralı asker lideri Mentor'un desteğiyle isyan çıkaran Sidonlu Fenikelilere karşı savaştı. Mazaios daha sonra Mezopotamya satrabı olarak görev yaptı ve III. Darios'un kızı Barsine ile evlenmiştir. Büyük İskender'in Asya'yı işgal ettiği ilk savaşta Mazaios'un yokluğu, onun o sırada Babil'in satrabı olması ve Darios'un arkasını koruması olasılığıyla açıklanmaktadır.

MÖ 331'de Büyük İskender Pers İmparatorluğu'nun kalbine doğru ilerlerken, Mazaios küçük bir süvari birliğiyle Büyük İskender'in yolunu kesti ve büyük Pers ordusunun Büyük İskender'i Perslere karşı beklemek için toplandığı seçilmiş savaş alanı Gaugamela'ya giden yolu takip etmeye zorladı. [Arrian Anabasis 3.6.2'ye göre üç bin süvari, iki bini Yunan paralı askerleri. Büyük İskender'in karşı karşıya olduğu Pers kuvvetlerinin sayısının olağan şekilde abartıldığı burada açıkça görülmektedir]. Savaşta Mazaios ve Babilli süvarileri Büyük İskender'in sol kanadını neredeyse kırıyordu ama Pers kralının savaştan kaçışı Pers ordusunun çökmesine neden olmuştur. Babil'e kaçan Mazaios, Büyük İskender büyük metropole yaklaştığında Babil'in yağmalanmayacağını ilan etti ve bunun üzerine Mazaios direnmeden şehri Büyük İskender'e teslim etti. Büyük İskender Mazaios'u, MÖ 328'deki ölümüne kadar vali olarak tutarak ödüllendirmiştir. Mazaeus'un Babil şehrini kurtarma hevesinin nedeni kişiseldir. Mazaios'un oğlunun Yunanca ön ekiyle gizlenen Antibelos adı bunu açıkça ortaya koymaktadır.

muhteşem figürler içeren antik sikke görsel ziyafeti için çok teşekkürler
@Antik Sikkeler

Kilikya Satrapı Balakros - ΒΑΛΑΚΡΟΣ​

Nikanor'un oğlu Balakros, Büyük İskender'in [III. Alexander] koruması [Somatophylakes] yani yedi yaverinden biri olarak atanmıştı. Gaugamela savaşında [MÖ 331] Balakros ve ciritçi gücü Pers savaş arabalarının yenilmesine yardım ederek Makedonya'nın başarısını garantilemiştir. MÖ 333'teki İssos Savaşı'ndan sonra Balakros, stratejisi Büyük İskender'in Kilikya'ya ilerlemesine yol açan Pers Satrapı Mazaios'un kısa ömürlü halefi Arsames'in yerine Büyük İskender tarafından Kilikya satrabı olarak atanmıştır. Büyük İskender [III. Alexander] Pers topraklarının derinliklerine doğru ilerlerken, onun atadığı kişiler Küçük Asya'nın güvenliğini sağlamak için geride kalmıştır. Balakros, Miletos'u geri alarak Antigonos Monopthalmos'a yardım etti. Ancak Balakros daha sonra Pisidya'yı Makedon kontrolü altına almaya çalışırken hayatını kaybetti. Balakros, Büyük İskender adına birçok yeni mali önlemi yürürlüğe koydu ve Pisidya'daki isyana karşı bir sefere liderlik ederken MÖ 324 civarındaki ölümüne kadar Büyük İskender'e sadakatle hizmet etmiştir. Yetişkinliklerinde Balakros'un üç oğlu da Antigonos Monophthalmos'a ve daha sonra oğlu Demetrios'a hizmet ettiler ve Delos Kutsal Alanı'nda adaklarla onurlandırıldılar.

Balakros'un adının baş harfi Tarsos [Günümüz Tarsus] antik kentinde darb edilen pek çok antik sikke üzerinde yer alır [B veya BA olarak].