- Katılım
- 4 Şub 2022
- Mesajlar
- 11,398
- Beğeni
- 12,607
Efes Sikkeleri
Ephesos [ ΕΦΕΣΟΣ ] Antik Kenti - Efes - Ephesus
Birçok tapınağın, birçok şehrin hanımı, selam olsun sana Artemis!
Anadolu’nun Batı Ege kıyısında yer alan Romalıların Asya’ya açılan metropol kenti olan Ephesus [ΕΦΕΣΟΣ], günümüz İzmir’in Selçuk ilçesi sınırları içerisinde yer alan antik bir Yunan kentidir. Pausanias, Strabon ve Athenaeus'a göre Efes antik kenti, Atinalılar, Sisamlılar ve Aetolialılar'dan oluşan karışık bir nüfusun başı olan Androklos [Atina kralı Kodros'un oğlu] tarafından kurulmuştur.
Androklos, Efes'in mitolojik kurucusuydu ve Delphi kahini tarafından şehrini bir balık ve bir yaban domuzu tarafından gösterilen bir yerde kurması talimatı verildi. Bir gün, Androklos ve avcı arkadaşları balık kızartırken, balıklardan biri kaçarak çalıları ateşe verdi. Bu durum, kaçmaya çalışan bir yaban domuzunu korkuttu, ancak Androklos onu öldürdü ve böylece kehanet yerine gelmiştir.
Ephesus [ΕΦΕΣΟΣ] antik kenti üzerine yapı inşa edilmeyen, Anadolu’nun eski ana tanrıça [Kybele] geleneğine dayalı Artemis kültüne ve en büyük tapınağına sahip olması nedeniyle de ayrıcalıklı öneme sahip olan bir mega kenttir. Efes şehri, tanrıça Artemis'e adanmıştır. Antik Atina nasıl Akropolis üzerindeki Parthenon ile yüceltildiyse, Efes de antik çağın yedi harikasından biri olan İyonya'nın en büyük ve en parlak yapısı olan Artemision ile yüceltilmiştir.
Efes antik kentinin en önemli sembolü olan Celsus Kütüphanesi M.S. 135 yılında Tiberius Julius Celsus Polemaeanus onuruna oğlu Gaius Julius Aquila tarafından yaptırılmıştır. Heykellerin orijinali Viyana Müzesinde bulunmaktadır. Kütüphanenin kurucusu olan Celsus’un lahdi kütüphane içerisinde bulunmaktadır. Zamanında 14.000 kitaba ev sahipliği yapmıştır. Antik kent sert depremler ile kısmen yok olmuştur. Dünya’nın 7 Harikası’ndan biri kabul edilen, şehrin koruyucu tanrıçası olarak seçilmiş ana tanrıça Artemis’e adanan Artemis Tapınağı antik kentte bulunmaktadır. On üç basamaklı bir podyum üzerinde yükselen, 150 metre uzunluğunda, boyu 20 metre olan toplam 127 adet mermer sütunun çevrelediği tapınak, tarih boyunca defalarca yakılıp yıkılmış ve yağmalanmıştır. Tapınağa ait günümüze ancak birkaç mermer parçası ulaşmıştır. Alttaki görsel Artemis Tapınağı'nın maketidir.Ephesos, Yunan tanrıçası Artemis için önemli bir ibadet merkeziydi ve Efes sikkelerindeki ikonografiler tipik olarak bu ilişkiyi tasvir etmektedir. Arı, başlangıçta Yunanlıların daha sonra tanrıçaları Artemis ile özdeşleştirdikleri bir erken Anadolu tanrıçasının simgesi olsa da, Artemis ile bağlantısı o kadar yakındı ki, Artemis Tapınağı rahibelerine bal arıları [Melissae] deniyordu. Efes sikkelerinin üzerinde görülen iki Yunan harfi, Ε [epsilon] ve Φ [phi], Ephesos'un kısaltmasıdır.
Efes sikkelerinin arka yüzlerinde görülen palmiye ağacı, Artemis'in Delos adasındaki bir palmiye ağacının altında doğumuna atıfdır. Ayrıca antik sikkelerin arka yüzlerinden görülen tanrıça Artemis için kutsal bir hayvan olan geyik, tanrıçanın vahşi hayvanların koruyucusu ve ve onunla en sık ilişkilendirilen sembolüdür ve aynı zamanda Actaeon efsanesiyle olası bir ilişkidir. Ephesus antik kentinin rozeti arıdır [Farklı antik kentlerde Arı sembolü olan sikkeler mevcuttur].
Antik kentin darb etmiş olduğu Stater kategorisinde olan antik sikkelerin [Artemis tasviri olan] arka yüzlerinde görülen kült heykel antik dünyanın yedi harikasından biri olan büyük Artemis tapınağında yer alan Efes Artemis'in kült heykelini tasvir etmektedir.
Tanrıçanın orijinal görüntüsü, Yunanlıların daha sonra Artemis ile özdeşleştirdiği Helen öncesi bir tanrıçayı temsil eden ahşap bir xoanon'dur. Tanrıçanın formu görünüşte belirgin şekilde Yakın Doğu'ya aittir. Bacaklarının incelen bir sütun benzeri bir yapıyla çevrelenmiş olması gibi özellikler Mısır ve Hitit heykelleriyle yakından ilişkilidir ve göğsündeki çok sayıdaki çıkıntının [genellikle meme veya yumurta olarak tanımlanır] kökeni kesinlikle Yunan değildir. Efesliler, Artemis kutsal alanına yalnızca Lysandros'un heykelini değil, aynı zamanda Yunan dünyasında genel olarak bilinmeyen Eteonikos, Pharax ve diğer Spartalıların heykellerini de diktiler [ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ,7.2.6].