Tarsus'un Gümüş Stater Sikkeleri

MÖ 8. yüzyıldan MS 50'ye kadar dolaşımda olan, adı kelimenin tam anlamıyla ağırlık anlamına gelen Stater [ΣΤΑΤΗΡ]; Antik Yunan devletleri veya şehirleri tarafından altın, gümüş veya elektrum olarak darb edilmiş en eski bir antik sikke birimidir. Antik Yunan dünyasının büyük şehir devletleri [Korint, Thebes, Olympia, Syracuse, Delphi vb.]tarafından darb edilen gümüş staterler, yüzlerce yıl boyunca Akdeniz'deki ve Avrupa'nın içlerindeki benzer antik sikeklere model teşkil edecek bir standart oluşturmuştur. Bilinen en eski Stater MÖ 650 civarında Aegina adasında darb edilmiştir. Aegina, Yunanistan'ın ilk deniz kuvvetlerinden biri olup, Akdeniz bölgesinde kabul gören ilk antik sikkelerin darbı ile ünlüdür. Herodot'a [ΗΡΟΔΟΤΟΣ] göre ada, Epidaurus'un kolonisiydi ve yarı tanrı Asklepios'un gelişen bir ibadet merkeziydi. Yine Herodot'a [ΗΡΟΔΟΤΟΣ] göre Sisamlıların rakipleri olan Aegineli tüccarlar, gemileriyle İspanya'ya kadar gitmişler ve oradan diğer malların yanı sıra gümüş de getirmişlerdi. Böylece Aegina, gümüş antik sikke [Stater] darbı yapan ilk Yunan şehri olmuştur.



​

Kuruluşu yaklaşık 8.000 yıl öncesine dayanan, Hitit Uygarlığı başta olmak üzere köklü bir uygarlık geçmişi olan, antik dönem ismi Tarsos [ΤΑΡΣΟΣ] olan antik kent Mersin iline bağlı olan günümüz Tarsus ilçesidir. Tarsus'un ismi ve kuruluşu hakkında, mitolojilerde ve eski yazarların bir çok anlatımları vardır. Mitolojideki Pegasos [Kanatlı At] Kilikya ovasında yolunu şaşırmış ve Tarsus'un bulunduğu yerde ayağı sakatlanmış olduğundan kente latince ayak tabanı anlamına gelen Tarsus adı verilmiştir. Bir başka efsaneye göre kentin kurucusu eski Kilikya Tanrısı Sandon ile bir tuttukları Herakles'tir. Herakles tasvirleri MÖ 4. yüzyıla ait Tarsus [ΤΑΡΣΟΣ] antik sikkeleri üzerinde görülmektedir. Başka bir efsaneye göre antik kentin kurucusu Perseus'tur. Mitolojinin kahramanlarından biri olan Perseus [ΠΕΡΣΕΑΣ] Hitit döneminde Andrasos olarak bilinen bir köyün yerinde Tarsus [ΤΑΡΣΟΣ] antik kentini kurmuştur. Diğer bir efsaneye göre Tarsus [ΤΑΡΣΟΣ], tarım Tanrıçası Demeter'in oğlu Triptolemos tarafından kurulmuştur.

Anadolu’yu istila eden Perslerin eline geçen Kilikya bölgesinde, MÖ 521 yılında tahta geçen Darius ile birlikte bir satraplık kurulmuştur. Datames, Pers kralı Artaxerxes II'nin hizmetinde öne çıkan bir generaldi. Datames'in babası Kilikya eyaletinin valisi veya satrabıydı. Babası kral tarafından çok saygı duyulduğu için Datames kraliyet muhafızlarına katıldı. Bu sıfatla görev yapan Datames, savaştaki becerileriyle Artaxerxes'i etkilemiş ve aynı savaşta babasının ölümünden sonra Kilikya valisi konumuna gelmiştir. Datames'e ait antik sikkelerin üzerinde adı Aramice harflerle TRKMW [Tarkumuwa] biçiminde yazılmıştır. Babası ve annesi Anadolulu olduğundan Tarhunt Güçlüdür anlamına gelen Tarkumuwa adı Datames'in Pers hizmetine girmeden önce taşıdığı orijinal isim olabilir. Satrap Datames'in antik sikkeleri çoğunlukla Tarsus antik kentinde darb edilmiştir.

Datames'in önemi ve ölümünden sonra gelen şöhreti, Romalı tarihçi Nepos'un ona bir biyografi adadığı gerçeğinden açıkça anlaşılmaktadır. Nepos'a göre Datames, kariyerinin başlangıcında Artaxerxes'in saray muhafızlarında görev yaptı ve askeri yeteneklerini ve cesaretini MÖ 385/4'teki Kadusya seferinde göstermiştir. Datames [Tarkumuwa], satrap babası Kamisares'in MÖ 384'te ölümü üzerine Kilikya ve Kapadokya satrabı olmadan önce Pers kralının korumalarının bir üyesi olarak görev yapmıştır. Kariyerinin ilk yıllarında Lidya'da bir isyanı bastırdı, Paflagonya'da anne tarafından kuzeni isyancı vali Thyos'u mağlup etti ve Sinope [Günümüz Sinop] şehrini işgal etmiştir. Bu başarılarından dolayı Pers kralı onu, Karya satrapı Pharnabazos ve Tithraustes ile birlikte Mısır'a karşı ikinci savaşın başına atamıştır.

Mısır'ın yeni bir işgali için askeri hazırlıkların tamamlanmasından önce Artaxerxes, Datames'e, o sırada Kataonia'yı [Kapadokya'nın güneyinde Amanos ve Antitoros Dağları ile çevrili bölge] elinde bulunduran ve kralın otoritesini göz ardı etmeye başlayan Aspis'e boyun eğdirmesini emretti [Nepos, Datames 4.1-2]. Datames'in bu görev için seçilmesi yalnızca Kapadokya satrapı [Diodorus, 15.91.2] ve Mısır seferi için toplanan ordunun başkomutanı olmasıyla açıklanabilir. Datames sadece küçük bir stratejik güçle ilerleyerek Kilikya'ya doğru yola çıktı ve kısa sürede Aspis'i yakalamayı başardı.

Bu arada Datames'in saraydaki düşmanlarının sayısı sürekli artıyordu. Datames, kraliyet mali işler sorumlusu arkadaşı Pandantes tarafından gelişmeler konusunda uyarılmıştı [Nepos, Datames 5.3], daha sonra Fenike bölgesi Ake'de toplanan orduyu Magnesialı Mandrokles'in komutasında bırakmaya ve kendi adamlarıyla Kapadokya'ya dönmeye karar vermiştir [MÖ 368]. Datames, egemenliğini sağlamlaştırmak ve genişletmek için Paflagonya'nın bir kısmını işgal etti [Polyaenus, Strategemata 21.1]. Ayrıca Karadeniz kıyısındaki Sinope'ye [Günümüz Sinop] de saldırdı ve burayı ele geçirmiş ve Sinope antik kentinde antik sikke darbı yaptırmıştır. Otoritesinden vazgeçmeyi reddeden Datames'in kendisi isyan etti ve neredeyse bağımsız bir yönetici haline geldi. Bu çabasındaki ilk başarısı imparatorluktaki diğer satrapların isyanına yol açtı. Ancak Datames'in başarısı kısa sürdü. Satraplar arasındaki güvensizlik onları işbirliği yapamaz hale getirdi, isyanları dağıldı ve MÖ 362'de Frigya satrabı Ariobarzanes'in oğlu Mithradates Datames'i kişisel bir görüşmeye ikna etti ve onu gizli bir kılıçla bıçaklayarak öldürmüş ve büyük satraplık isyanına fiilen son vermiştir [Diodorus 15.91.7].

Konu içeriğinde paylaşılmış olan antik sikkeler Tarsus antik kentinde darb edilmiş Stater kategorisinde olan gümüş antik sikkelerdir.​