Bizans Mühürleri

Tarihin Unutulmuş Hazinesi Antik Bizans Mühürleri​

Her bir Bizans mühürleri, bir Bizanslının ve kendilerini nasıl sunmayı seçtiklerinin küçük bir tanığıdır. Mühürlere basılan desenler ve yazılar, sahipleri tarafından statüleri, konumları, dindarlıkları ve aileleri hakkında bilgi verecek şekilde kişiselleştirilmiştir. Dolayısıyla her mühür, Bizans İmparatorluğu'nda yaşayan birinin vasiyetidir. Mühürler üzerindeki resimler ve yazılar, popüler dindarlıktaki gelişmeleri, imparatorluktaki statü kavramlarının evrimini ve Bizans devletinin iç işleyişini aydınlatmaktadır.

Yüzyıllar boyunca, mütevazı keşişler ve meslekten olmayan kişilerden yüksek mevkilere sahip soylular ve imparatorlara kadar Bizanslılar, resmi ve özel yazışmaları kilitlemek ve belgeleri doğrulamak için kurşun mühürler kullandılar. Korunan binlerce mühürdeki ayrıntılar, başta sivil, askeri ve dini yönetimlerin yapısı, görevlilerinin kariyerleri ve yerleri ve sürekli değişen talihe tepkiler olmak üzere Bizans dünyasının birçok yönüne ışık tutmaktadır.

Bizans sigilografisinde [mühürleri inceleyen bilim dalı] Mühür, hem baskıyı yapan alete hem de baskının kendisine [mühür] atıfta bulunur. Mühürler için dört malzeme kullanılmıştır.​

Altın [ chrysobull ] Altın mühür imparatora mahsustur ve alıcının önemine göre değişen ağırlıklardadır.

Gümüş [ argyrobull ] Epiros ve Mora despotları tarafından gümüş bir mühür kullanılmıştır.

Balmumu — Mum mühürler çok sayıda hayatta kalmamıştır.

Kurşun — Bizans'tan günümüze kalan mühürlerin çoğu kurşundan yapılmıştır.

Bizans Mühürleri malzemelerine ek olarak yazı tipi ve düzenlemelerine ve tasarımına göre daha fazla ayırt edilebilmektedir.​

Yazıt — Mühürlerin çoğunun üzerindeki yazı, mühür sahibini tanımlar ve onun adını, rütbesini, makamını ve yetki alanını içerebilir. Pek çok yazıt, bazı kutsal figürlerin tipik olarak Theotokos veya Tanrı, ama aynı zamanda Mesih veya Üçlü Birlik yardımı için bir yakarışla başlar ve ardından, yönelme durumunda sahibinin bilgileri gelir. Tipik olarak, yazıtlar bir veya her iki tarafta birkaç satır üzerine yazılır [çift taraflı yazıtlar], ancak mührün çevresinde de bulunabilirler. Özellikle sekizinci ve dokuzuncu yüzyıllarda, dua, tipik olarak dört kadranda yer alan Hizmetçiniz [ΤΩ ΣΩ ΔΟΥΛΩ veya ΤΩ ΔΟΥΛΩ ΣΟΥ] ile haç biçiminde bir monogram olarak sunulur. Metrik yazıtlar, genellikle on iki veya daha az sıklıkla on beş heceden oluşan, özellikle on birinci ve on ikinci yüzyıllarda popülerdir. Birçok metrik yazı da anonimdir.

İmge — Bizans mühürlerinde iki tür imge kullanılmıştır: Dini ve Dünyevi. Dini imgeler, Bakire ve Mesih'in resimlerini [genellikle sigla veya adın kısaltılmış hali eşlik eder], çeşitli azizlerin yanı sıra haç ve Eski ve Yeni Ahit anlatı sahnelerini içermektedir. Laik resimler, imparatorun portrelerini ve gerçek veya efsanevi hayvanları içerir. Bu katalog, hem ön yüzünde hem de arka yüzünde resim bulunan mühürleri ikonografik olarak tanımlar.

Monogram — Bir monogram blok veya haç şeklinde olabilir, özellikle altıncı yüzyılın sonları ve yedinci yüzyılın başlarından kalma bazı mühürler her iki türü de içermektedir. Monogramlarda yer alan harfler, bir duayı veya sahibinin adını, haysiyetini veya makamını veya bunların bazı kombinasyonlarını heceleyebilir. Haç monogramları için, ad veya ofis gibi ek bilgiler dört kadrana yazılmaktadır.

Bizans Mühürleri aynı zamanda sahiplerine göre kişi ya da kurum olarak gruplandırılmaktadır.​

İmparatorluk Mühürleri — İmparatorların ve yakın ailelerinin mühürleri başlı başına bir kategoridir. Birçok yönden, ikonografi ve yazıt açısından diğer mühürlerden çok antik sikkelere benzemektedir.

Ataerkil Mühürler — Birçok açıdan imparatorluk mühürlerine benzeyen bu mühürler, tasarımı, ikonografisi ve unvanı bakımından imparatorluğun yaşamı boyunca dikkate değer ölçüde tutarlı kalan belirli bir modeli takip etmiştir.
Resmi, askeri, sivil, dini, mali ve adli dahil olmak üzere imparatorluk yönetiminin bir veya daha fazla bölümünde aktif olan kişilere ait mühürler. Bu mühürler, bir ofisin ve uygun olduğunda bir yetki alanı veya bölgesinin dahil edilmesiyle ayırt edilmektedir.

Özel Mühürler — Sahibinin adını ve rütbesini veya haysiyetini, ömür boyu sürecek bir onursal unvan içerebilen mühürler. Bu mühürler, bir ofisin hariç tutulmasıyla ayırt edilir. Ancak bu, mühür sahibinin, mühür kullanıldığı sırada bir ofise sahip olmadığı anlamına gelmez, daha ziyade, mührün, sahibinin resmi ehliyetine ilişkin doğrudan bir kanıt sağlamadığı anlamına gelir.

Manastır Mühürleri - Hem bireysel keşişlerin hem de başrahiplerin mühürleri çok sayıda mevcuttur.

Kurumsal Mühürler — Genel olarak yerel veya eyalet kurumlarına ait olan mühürler. Bunlar, bireysel manastırların yanı sıra sivil, dini, mali ve yerel organları içermektedir.

Bizans dönemi kurşun mühürlerin üzerinde görülen bazı unvanların anlamları.​

[ ΠΑΤΡΙΚΙΩ ] Patrikios - Büyük Konstantin [Constantine I] tarafından belirli idari görevleri olmayan bir onursal unvan olarak tanıtılan yüksek rütbeli ileri gelenler için kullanılıyordu. 8. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar bu unvan valilere ve generallere verildi, ancak 12. yüzyıldan sonra ortadan kalkmıştır. Ayrıca seçkin aileler, zenginler asil kişiler sınıfı için kullanılır.

[ ΠΡΩΤΟΝΩΒΕΛΛΙΣΙΜΩΣ ] Protonobilissimos - En soylu kişi.

[ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΩ ] Sakellarios - İdari ve mali görevlerle görevlendirilmiş yetkili kişilere verilen isimdir.

[ ΕΠΑΡΧΩ ] Eparch anlamı piskoposluk demektir.

[ ΠΡΩΤΟΠΡΟΕΔΡΩ ] Protoproedros - Başkan veya saray ünvanı alan kişiler için kullanılır.

[ ΚΟΥΡΑΤΩΡΙ ] Kourator - Bulunduğu mevkide sınıfın en yüksek amiri.

[ ΣΠΑΘΑΡΟΚΑΝΔΙΔΑΤΟΥ ] Spatharokandidatos / Protospatharioi / Spatharokandidatoi - Bizans imparatorlarının kişisel muhafızlarına mensup saray mensupları.

[ ΠΡΩΤΟΝΟΤΑΡΙΟΥ ] Protonotarios - Mahkemenin baş katibi / İlk katip

[ ΒΕΣΤΑΡΧΗ ] Vestarches - Başlangıçta yüksek rütbeli generallere atıfta bulunan unvan.

Mektuplar ve belgelerin yanı sıra, mühürler ihracata yönelik veya gümrük kontrolünden geçmek üzere olan ticari paketleri de mühürlerdi. Ayrıca, Bizans döneminde mühürleme, mektupların, belgelerin veya apokombia'nın [para dolu keseler] kurcalanmadığını veya bir azizin kutsal emaneti gibi değerli bir nesnenin gerçek olduğunu ve sahte olmadığını teyit ediyordu. Mühürlerin çoğunda Yunanca lejantlar yer alır. Ancak, 5. yüzyıldan 7. yüzyılın başına kadar olan erken örneklerde Latince lejantlar da görülmektedir. Aynı dönemde, mührün bir tarafında sahibinin Yunanca adını, diğer tarafında ise Latince unvanını ve makamını taşıyan iki dilli mühürler kullanılmıştır.

Mühürlerin çoğu kurşundan yapılmıştı, ancak altın, gümüş ve balmumu gibi diğer malzemeler de kullanılıyordu. Bizans döneminde kurşunun yaygın kullanımı finansal ve pratik nedenlere atfedilir; sınırlı değeri yaygın kullanımına izin verirken, yumuşak dokusu ve sürdürülebilirliği üretimini ve dolaşımını kolaylaştırmıştır.

Altın mühürler [Yunanca chrysoboulla] yalnızca imparatorlar tarafından son derece üst düzey resmi belgelerde kullanılırken, molyvdoboulla [Yunanca kurşun mühür anlamına gelir] özel yazışmalarda kullanılırdı. Altın mühürlerin ağırlıkları değişkendir ve altın sikkelerin [Solidus - 4-5 gram arası] ağırlığına göre hesaplanmıştır, ancak esas olarak alıcının önemine göredir.



Bizans imparatoru Constantine VII Porphyrogenitus'un yazdığı Sarayın Düzeni Üzerine [ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΒΑΙΛΕΙΟΝ ΤΑΞΕΩΣ - De Ceremoniis] adlı kitapta, chrysoboulla [altın mühür] ile yazışmaları yapılacak tüm görevliler hakkında bilgi verilmektedir; yabancı hükümdarlar ve Papa iki altın sikke ağırlığında altın mühür alacak, Ermenistan hükümdarları ile Antakya [Antioch], İskenderiye ve Kudüs patrikleri ise üç altın sikke ağırlığında altın mühür alacaklardır. Dört altın sikkenin ağırlığına eşit mühürler yalnızca Bağdat'ın Arap Halifesi için kullanılıyordu. Altın mühürler nadiren hayatta kalmıştır, Epirus ve Mora despotları [Lord] tarafından kısa bir süre için verilen gümüş olanlar ise daha da nadirdir. Aksine, balmumu mühürler daha yaygındı; ancak, balmumu bozulabilir bir malzeme olduğundan, bunlardan yalnızca çok azı günümüzde hayatta kalmıştır. İmparatorluk yazışmaları Kutsal Saray'da bulunan sıkı bir şekilde organize edilmiş bir hizmetin [asecretes, notarii, decani] elindeydi. Personeli, olağanüstü prestije sahip yüksek rütbeli memurlardı ve imparatorun mutlak güvenine sahip kişilerdi.